Antonio Pipaónek, Lander Iraragorrik eta Alex Navarrok duela 4 urte sortu zuten WATS. Hainbat kanalen bidez, kirol-munduan indarkeria desagerrarazten saiatzen da enpresa. Hiru ekintzaile gazte hauek Julen Guerrero, Vicente del Bosque, Xabi Prieto eta Jero García dituzte, besteak beste, bere kolaboratzaileen artean. Elkarrizketa honetan, Antonio Pipaónek WATS enpresari, kirolen arloko indarkeria motei eta lotutako gaiei buruz hitz egiten du.

Zer da eta nola jaio zen WATS?

WATS duela 4 urte Mondragon Unibertsitatearen ingurunean, Bilbon, jaio zen startup bat da, kirolean indarkeria desagerrarazteko erakunde bihurtzeko misioa duena. Hiru sortzaileak MU ingurunekoak gara, Mondragon Team Academykoak. Kirolari afizionatuak izan gara, baina asteburuetan kirol partidak eta lehiaketak ikustera joan eta gero, indarkeria handiagoa ikusi genuen. Kiroletan indarkeriaz hitz egiten dugunean, jokoan gatazka bat datorkigu burura, epaileari aurre egiten dion aita, jokalarien arteko borroka, mehatxuak... 

Gaian sakonduz, ikusten duguna da kirolean indarkeria hau iceberg bat bezalakoa dela. Uretatik kanpo dagoen goialdean, ekintza hauek ikusten ditugu, baina benetako arazoa urpean dauden eta hain esplizituak ez diren ekintza guztietan dago: tratu txarrak, intimidazioa, mehatxuak, jazarpena, ziberjazarpena... Bullyinga gaur egun besteekin alderatuta normalizatuagoa dagoen gaia da, hala nola sexu abusuak, eta badakigu zein den eskoletan dagoen arazoa, baina kirol ingurunera joaten garenean aldagela batzuk ikusten ditugu, mugikorrak, dutxak, entrenatzaileak 10, 12 edo 15 urteko neska-mutil horiek aldageletan bakarrik uzten ditu eta arazo horiei guztiei aurre egitea oso zaila da. Hausnarketa horretatik sortu zen Mondragon Unibertsitatean lan egin genuen gure metodologia eta gure asmoa da kirol zelaira eramatea.

Bi urtez metodologia lantzen aritu ondoren, kirol teknikariei prestakuntza eskaintzen hasi ginen. Lineako prestakuntza plataforma bat dugu eta 800 entrenatzaile baino gehiago prestatu ditugu. Kirolean indarkeria prebenitzeko Estatuko lehen unibertsitate prestakuntza da. Ekimenak daude, baina oso gutxi, eta, zorionez, itxialdian haurrak eta nerabeak babesteko aurreproiektua onartu zen, eta laster horrek guztiak kirol arloan izango duen eragina zehaztuko duen atala emango da. Lege honek dioenez, adingabeekin harremanetan dauden pertsona guztiek trebakuntza izan behar dute, kirol klub guztiek gai horietan espezializatutako pertsona bat izatea. Prestakuntza entitate gisa Mondragon Unibertsitatearekin dugun harremanaren ziurtagiria dugu eta guretzat oso onuragarria da.

Nolakoa da zuen taldea?
Sortzaileak Mondragon Unibertsitatean elkartu ginen 3 pertsona gara eta lan egiten dugun heinean, izan ditzakegun beharrak ikusten ditugu. Negozio ingurunea dugu eta taldea sendotzen ari gara kudeaketan, psikologian, gatazken kudeaketan... arlo horretako profesionaletatik hasi eta proiektuarekin bat egin duten pertsona garrantzitsuenetaraino, hala nola Julen Guerrero, Xabi Prieto, Vicente del Bosque...

3 ekintza ildo ditugu. Lehenengoa sentsibilizazioa da, hau da, hitzaldi eta ekitaldi desberdinak antolatzen ditugu, enpresako kide diren pertsona horiek parte hartzen dutenak. Prestakuntza atal bat ere badugu, bata kirol ekitaldietara zuzendua eta bestea familiei zuzendua, eta gure online prestakuntza plataforma propioa dugu, non ikusten ari garen bizi dugun egoera pandemikoa dela eta, beste arazo batzuk sortzen ari direla, hala nola bizimodu sedentarioa, haurren gizentasuna... Eta beste gai garrantzitsu bat komunitatearena da, non entrenatzaileak etorri, entrenatu eta desagertzen ez diren, baizik eta eduki hori han geratzen den.

Hirugarren hanka esku-hartzea da. Hemen ikusi genuena da sentsibilizazioa eta prestakuntza sustatzen egon gaitezkeela, bikaina dena, baina egunerokoan biktimak izaten jarraituko dugu eta ikusi behar dugu biktima horiek nola zerbitzatu ditzakegun. Ikusi genuen kanal bat behar zela telefono zenbaki zehatz batekin, pertsona bat harremanetan jartzeko eta laguntza zerbitzua eskaintzeko. Psikologo eta bitartekari sare bat dugu taldean eta, kasuaren arabera, entitate batera edo bestera bidaliko dugu. Kanal hau iazko apirilean sortu zen eta orain arte 30 kasu kudeatu ditugu, eta horrek baieztatzen du kanal hori beharrezkoa zela.

Zein balio sustatzen ditu WATS-k?
Guretzat garrantzitsua den zerbait taldean ikastea da, lehia izan arren. Lehiaketak gure buruaren bertsiorik onena lortzera bultzatzen gaitu, baina lehia hori baloreen sustapenetik ulertu behar da, hala nola inklusioa, aniztasuna, talde jokoa... lehiaketatik ihes egin gabe. Bestalde, arazo horiei nola aurre egiten diegun dago, izan ere, askotan estadio batean egin ohi diren ekintza bortitzetan konponbidea zigorra da, debekua edo gurasoak zelaitik ateratzea... eta hori ez da irtenbide integratzaile bat. Aita eta ama horiek dira umea jolastera eramaten dutenak, taldeko kuota ordaintzen dutenak... beraz, gurasoak kentzeak ez du zentzu handirik. Konponbide integratzaileak defendatu behar ditugu, prestakuntzatik eta prebentziotik hasita.

Zer prestakuntza eskaintzen duzue?
Alde batetik, indarkeriarik gabeko ildoa dugu, eta hor daude sentsibilizazioa, prestakuntza eta esku-hartzea, eta, bestetik, ekintzailetza eta prestakuntza programak daude.

Badirudi elkarren artean zerikusirik ez duten bi lerro direla, baina bai, gure helburua programa desberdinen bidez kirol testuinguruarekin harremanetan egotea baita. Programa hauen bidez ikusten ari gara kirol ekosistema asko hazten ari dela, sektore oso indartsua dela zehazki Euskadin, eta zegoen eskaintza akademikoa nahiko urria zela. Duela pare bat urte hasi ginen Kirol Berrikuntzako graduondokoarekin, hau da, dagoeneko kirol arloko ibilbidea duten pertsonei zuzenduta. Programa hau urrian hasten da hirugarren edizioarekin.

Bestalde, Berrikuntza eta Kirol Negozioen Kudeaketa masterra dago, gutxi gorabehera 22 eta 28 urte bitarteko graduatu berrien profiletarako.

Mondragon Unibertsitateak ez du kirol fakultaterik, beraz Enpresa adarrean daude eta Mondragoneko campusean eskaintzen dira, hitzarmen bat dugulako unibertsitatearekin.

Esan al daiteke kirolean indarkeria areagotzen joan dela?
Esan dezakeguna da kirolean indarkeria gutxiago egon zela; orain gehiago dago. Egia da orain indarkeria fisiko gutxiago egon daitekeela, baina badago ezjakintasuna tratu txarrak, indarkeria, sexu abusuak, umiliazioak eta jazarpenak bezalako gaietan. Hori da gehien hazi den zatia eta ezezagunena dena. Badirudi arazoa ez dela existitzen. Gai honetan dagoen azken ikerketak, Europa mailan, dio kirolarien % 75ek biolentzia mota bat jasan dutela beren karreran zehar, heren batek jazarpena izan duela eta hamarretik batek sexu abusu mota batzuk jasan dituela. Beraz, arazoa ezezagunak diren, handitzen ari diren eta kontrolatzen oso zailak diren berri horiei buruzkoa da.

Zergatik gertatzen da indarkeria kiroletan?
Faktore asko daude. Alde batetik entrenatzailea dago; gai honetan trebatu gabeko pertsonak dira. Monitore batetik hasi eta gehiengo prestakuntza federatiboa duten pertsonetaraino, ukitzen ez diren gaiak dira. Baliteke 20 urtez entrenatzen aritu diren eta ezagutza tekniko asko dituzten entrenatzaileak egotea, baina kirol psikologiari edo gatazkak konpontzeari buruzko kontzeptu garbirik ez dutenak.

Gero, familia ere badago, haien papera oso argi ez dutenak. Ulertu behar dute kirola haurrek gozatzeko ingurunea dela, hortik bizitzera iritsiko den portzentajea arbuiagarria dela. Hori dela eta, ulertu behar dute seme-alabak jazarpen edo sexu abusu mota batzuk jasateko aukerak futboletik, saskibaloitik edo eskubaloitik bizitzera dutenak baino gehiago direla. Familiek hori ulertzen duten unean, entrenatzailearen aliatua izan behar dutela eta ez kontrakoa, mentalitatea aldatzen hasten dira.

Gizonen kirolean emakumezkoenean baino indarkeria gehiago al dago?
Baietz esan dezakegu. Emakumeen kirola hainbesteko protagonismorik izan ez duen eremua da. Baliteke indarkeria fisikoan hainbeste arazo ez egotea, baina badira beste indarkeria mota batzuk. Zaila da esatea % 100 gizonezkoen kirolean indarkeria gehiago dagoela % 100 emakumezkoenean baino, herri kiroletan taldeak mistoak baitira.

Zer diozu homosexualitateari buruz kirolean?
Futbola, onerako eta txarrerako, kirolaren erregea da, hemen Estatuan eta zehazki Euskal Herrian boteretsuena den kirola, eta gai tabua izaten jarraitzen du, baina hori sustatzen duten eragile nagusiak klub profesionalak dira. Gaia ez da tratatu behar den normaltasunarekin tratatzen. Badira beste kirol batzuk non hori gertatzen ez den eta LGTB komunitateko erreferentziazko nazioarteko eta nazioarteko kirolariak daude. Ahalik eta gehien zabaltzen saiatu garen arazo bat da eta espero dugu pixkanaka normaltzea. Prestakuntzan lan egiten dugun gaia da. Kiroleko indarkeria 6 indarkeria bloke handitan banatzen dugu eta horietako bat LGTB indarkeria da. Indarkeria bat gehiago bezala tratatu behar da, horri buruz sentsibilizatu, sozializatu eta gure telefonoa bezalako kanalak sortu jendeak aurre egin dezan eta egoera mota hauetan laguntzeko.

Kirolean gizonen eta emakumeen arteko desberdintasunak desagertuko al dira?
Hala uste dugu. Izan ere, dagoeneko badaude horretan nazioarteko ekimenak. Oraindik bide luzea egin behar duen gaia da, baina WATS-etik espero dugu berdindu egingo dela. Federazioen, erakundeen eta klub handien arteko baterako ahalegina da, azkenean kirol sektorean eragin gehien dutenak eta norabide horretan arraun egin behar dutenak baitira.

Nola eragin du zuengan pandemiak?
Plataforma garatzeko prozesuan geunden eta moldatu ahal izan gara. Kontua da orain hasi behar duen denboraldi hau inflexio puntu bat izango dela, guretzat ez ezik, klubentzat eta neska-mutilentzat kolpe handia izan delako. Azkenean, urte osoa kirola egin gabe igarotzeak ondorio garrantzitsuak izango ditu, maila psikologikoan ez ezik, bizimodu sedentarioan ere, haurren gizentasunean... Beraz, beste ekimen batzuetan ari gara lanean, balio dezaketen beste formazio batzuetan. 

Uste al duzu pandemiak kirolean eragina izango duela etorkizunera begira?
Seguruenik bai. Pandemian zehar udal eta klub ugarirekin egon gara, eta Bilbon klub xumeak egon dira egokitzen jakin dutenak eta haurrentzako trebakuntza linean eskaini dutenak aktibo egon daitezen, hitzaldiak, jarduerak eta sozializazioa bultzatzen. Baina beste batzuk kontrakoa egin dute, pertsiana jaitsi dute hau pixka bat hobetu arte.

Nola erabaki zenuenekintzailetzan sartzea?
Karrera hasi aurretik lehen pausoak eman nituen eta horrek motibatu egin ninduen, nahiz eta etorkizunean nire bizitzako ikuspegia ez nuen oso argi. Kirola lanbide bihurtu nahi duten pertsonei master eta graduondoko programak eskaintzea pentsatzen dugu. Hazten ari den sektorea da, baina ez dago oso profesionalizatuta eta arlo honetan kalitatezko prestakuntza eskaini nahi dugu, ildo horretan programa asko ez dagoelako. Prestakuntza eskaini nahi diegu, batetik, erretiroa hartzen duten kirolari profesionalei eta erretiroa hartzen duten eta gutxieneko dirua irabazi ez dutenei, merkatuan sarrera berria bilatzeko. Kirol arloan inoiz lan egin ez duten pertsonei ere zuzentzen da, mundu honetan zer sarrera izan dezaketen ikus dezaten.

Nola defendatuko zenuke ekintzailetza?
Profesionalki zure zaletasun bat garatzeko modu bat da, gurean kirol arloa izan zena. Bistan denez, ez da arrosaz beteriko bidea, konplexua da eta taldearen gaia ere badago, guretzat funtsezko elementua dena. Oraintxe bizi izan dugun egoerak izan daitezke, enpresa txiki asko ixtea eragin dutenak, eta egokitzen jakin behar duzu. Horregatik ikusten dugu antzekotasun asko daudela ekintzailetzaren eta kirolaren artean. Taldea ezinbestekoa den arloa da, lidergoa ere bai, eta jakin behar duzu nola egokitzen egoeretara eta gauzak zailtzen direnean berritzen. Kirolean gertatzen den moduan, taldean arazoak kudeatzen jakin behar duzu... Kirolak eta enpresak antzekotasun ugari dituzte.

Nola bultzatuko zenuke gazte bat negozio bat ekitera?
Pertsonak ekintzailetza bere bizitza bihurtu nahi badu, garrantzitsua da ildo horretan aholkua eman diezaioketen jendea edukitzea, ezjakintasun handia duen gaia delako, zaila da jakitea nondik hasi, zein izan daitezkeen lehen urratsak... Horregatik, laguntza hori sor dezaketen formazioak daude, batez ere hasierako fasean, hasierako aholkuak izatea ezinbestekotzat jotzen dugulako. Igerilekura salto egin ura egongo den edo ez jakin gabe, batzuetan ondo ateratzen da, baina gehienetan gaizki ateratzen da.

Nola bultzatuko zenuke gizartea kirola praktikatzera?
Kirola oinarrizko eta beharrezkoa den zerbait da. Zorionez pandemian zehar hiritarrei dinamika edo lineako ariketak eskaini dizkieten udalak egon dira, baina hori ez da orain amaitzen. Aurrera jarraitu behar dugu eta herritarrak ahalik eta aktiboen izaten jarrai dezaten eta batez ere garatzen ari diren haurrak aktibo izaten jarrai dezaten. Hainbat denbora igarotzeak kirol praktika hori egin gabe eta adineko kideekin harremanetan egon gabe ondorio larriak izan ditzake. Garrantzitsua da hori sustatzea, baita etxean, familian ere, eta gure aldetik saiatzen gara familiei argi eta aholku pixka bat ematen.

www.wats.team