Lurretik Ilargira. "Marten koloniak promes egin zenizkidaten; horren ordez, Facebook lortu nuen". Adierazpen honekin, Buzz Aldrin-ek, Apolo 11ko astronautak, bere etsipena adierazi zuen gure iragan hurbilaren bertsio larriagotu baten antza duen orainarekin.

Asier Alea Castaños*

Lurretik Ilargira.

"Marten koloniak promes egin zenizkidaten; horren ordez, Facebook lortu nuen". Adierazpen honekin, Buzz Aldrin-ek, Apolo 11ko astronautak, bere etsipena adierazi zuen gure iragan hurbilaren bertsio larriagotu baten antza duen orainarekin. 1.000 milioi pertsona baino gehiagok oraindik ez dute elektrizitaterik, milioika ur garbirik ez dute, eta klima azkar aldatzen ari da horizontean erantzunik egon gabe. "Zergatik ezin diegu jada erantzun erronka handiei?". MIT-ek duela hilabete batzuk jarri zuen "Technology Review"  azalean galdera hau, eta bertan Aldrinek adierazitako frustrazioak are indar handiagoa hartu zuen covid krisiaren erdian. Gizadiak arazo handiak konpontzeko duen gaitasuna hor dago, txertoen garapenaren abiadurak frogatzen du, baina zerbait gertatu da azken hamarkadetan inbertsioak eta ahaleginak beste zeregin batzuetara bideratu direnean. Eta hori alda daiteke, krisi baten ondorioz. 

Mundu zoriontsua.

Badirudi teknologoek beren lana desbideratu dutela jostailu hutsalekin ekoiztu eta aberastuz. Benetako berrikuntzaren eskasiaz hitz egiten da, teknologia apurtzaileez. Silicon Valley-k, finantza-merkatuek, arrisku-kapitalak enpresa berrien sorreran ematen duen pizgarri-sistemak, edo kotizatutako enpresek finantza-onurak erakusteko hiru hilabeteko lasterketan bideratzeak, ez dirudite erronka handiekin bat etorriko direnik. Berehalako itzulera nabaririk ez duten eraldaketa-ekimenetarako finantzaketa-iturriak aldendu dituzte, eta, horren ordez, maiz jardun dute itzulera azkarra duten soberan dauden trukeak sortzen dituzten proiektuen sustatzaile gisa. Intuitiboki, korrelazioa hautematen da erronka handiei aurre egiteari uko egitearen eta baliabide ekonomikoen kontzentrazioan errentagarritasun sozial txikiagoa baina aisialdirako osagai handia duten proposamenak garatzean.

Wall Streeteko otsoa.

Egin dezagun ariketa sinple hau: Lehenik eta behin, zenbatu hamarkada bakoitzeko 20 IPO nagusiak azken 30 urteetan hiru kapital-merkatuetan, NYSE, Nasdaq eta LSE. Ondoren, zatitu enpresa bakoitza osatzen zuten langile kopurua IPO balioarekin eta, azkenik, hartu hamarkada bakoitzeko batez besteko langile/merkatu-kapitalizazioa. Azken emaitza, hemen ez da harritzekoa, enpresen balorazio eta enplegu sorreraren ratioaren beherakada eredua da, hamarkadaz hamarkada. Lagina ez da estatistikoki esanguratsua, onartzen dut, baina intuizioak adierazten duena onartzen du. 

Estorkizunera itzuli.

Mundua murgilduta dagoen egungo krisiak ironikoki suposatuko du jada ezkutuan zegoen eraldaketa baten azelerazioa. Komunikazio-teknologien konbergentziak, energia-sistema berriekin (berriztagarriak, hidrogenoa eta eraginkortasuna), fabrikazio-metodo digital berriekin edo nekazaritza-elikadura bezalako arloetan hibridazio teknologiko progresiboak eragingo du iraultza hau. Etorkizuna atzeratu egin da, beste zeregin batzuk bultzatu direlako, baina eraldaketa ekonomiko hori etorriko da, azken ekosistemak edozein izanda ere. Horregatik, orain zure burua kokatzeko garaia da.

Erroman oporrak.

Kontinente Zaharreko industria indarra erronka handiei erantzuteko gai diren sektoreetan dago, hain zuzen. Energia, elikadura, bizitza zientzien, mugikortasunaren, ingurumenaren edo komunikazioaren arloetan sortzen ari diren aurrerapenek gure ekonomia eta gizartea eraldatuko dituzte. Eta krisi momentuetan sortu da gaur egun Europa den ikuspegi ekonomiko eta sozial partekatua. Adenauer, Monnet, Schuman eta Gasperi bezala aurkitzen gara, krisi baten amaieran, gure ekonomia eta gure gizartea birformulatu beharran.

Ohiko susmagarriak.

Kotoiaren proba soil bat, Next Generation EU ekimenaren proiektu benetan eraldatzaileak erronka handiei erantzuteko lotutakoak izango dira. Europak etorkizuna gidatu nahi badu, eta gure kontinenteko txokoak aldaketa sakoneko une hau baliatu nahi badu gure industria-ehuna berriro eboluzionatzeko aurreko krisietan egin genuen bezala, lankidetza publiko-pribatuaren formula bat garatu behar dugu, estrategiak eta helburu iraunkorrak egokitzeko: Lehiakorra izatea, lehenik eta behin balio erantsi handiko industria-sektoreak hautatuz eta sustatuz, epe luzerako plangintza-horizonte batekin. Bigarrena: koherentzia eta arriskua. Ez enpresa-talde bat aukeratu eta diruz laguntzea, baizik eta ekosistemen-metxeak eraikitzea, jauzi ebolutiboak sustatzen dituzten proiektuak lagunduz, dauden gaitasunen gainean eta, beti ere, ikuspegi globalarekin.

Europa, Europa.

Rousseauk esan zuen arazoak benetan garrantzitsuak direnean nahiago dugula oker egotea erantzunik ez edukitzea baino. Horregatik ezinbestekoa da egungo krisiari erantzutea eta espazio hori okupatzea, akatsak egin arren, arriskuak hartuz. Edo proposamenik gabe geratzen den etorkizun hutsa Europatik haratago datozen populismoek edo dinamikek okupatuko dute. Europako integrazio prozesua hasi zen Europaren ongizatea eta etorkizuna zaintzeko. Europar Batasunaren aita-sortzaileek espazio ekonomiko bat sortu zuten, etorkizuneko industria-sektoreen hazkunde-plana... Eta, batez ere, kontinentearentzat istorio bat. Une honetan ongizate iraunkorra agintzen zuen mundua hautsi egin da eta gure gizartea desberdintasun maila altuagoetara joan daiteke. Erronka horiei erantzuna ematen dieten ekonomia errealeko sektoreetan zentratu behar dugu. Hori da istorioa ere. Gure etorkizuna, Europako hurrengo belaunaldien etorkizuna, eraiki behar dugu. Literalki. 

* Asier Alea Castaños. Basque Culinary Centerreko Garapen Globaleko zuzendaria. Ekonomia eta Nazioarteko Harremanetan lizentziatua. Ekonomia Politikoko Masterra eta MBA. Boston Unibersity, Oxford Unibertsitatea eta MIT.