Antonio Pipaónek, Lander Iraragorrik eta Alex Navarrok duela 4 urte sortu zuten WATS. Hainbat kanalen bidez, enpresa hori kirol-munduan indarkeria desagerrarazten saiatzen da. Hiru ekintzaile gazte hauek Julen Guerrero, Vicente del Bosque, Xabi Prieto eta Jero García dituzte, besteak beste, bere kolaboratzaileen sarean. Elkarrizketa honetan, Antonio Pipaónek WATS enpresari, kiroletako indarkeria motei eta lotutako gaiei buruz hitz egiten du.

Zer da eta nola jaio zen WATS?
WATS duela 4 urte Mondragon Unibertsitatearen ingurunean, Bilbon, jaio zen startup bat da, kirolean indarkeria desagerrarazteko erakunde bihurtzeko misioa duena. Hiru sortzaileak MU ingurunekoak gara, Mondragon Team Academykoak. Kirolari afizionatuak izan gara, baina asteburuetan kirol partidak eta lehiaketak ikustera joan eta gero, indarkeria handiagoa ikusi genuen. Kiroletan indarkeriaz hitz egiten dugunean, jokoan gatazka bat datorkigu burura, epaileari aurre egiten dion aita, jokalarien arteko borroka, mehatxuak... 

Gaian sakonduz, ikusten duguna da kirolean indarkeria hau iceberg bat bezalakoa dela. Uretatik kanpo dagoen goialdean, ekintza hauek ikusten ditugu, baina benetako arazoa urpean dauden eta hain esplizituak ez diren ekintza guztietan dago: tratu txarrak, intimidazioa, mehatxuak, jazarpena, ziberjazarpena... Bullyinga gaur egun besteekin alderatuta normalizatuagoa dagoen gaia da, hala nola sexu abusuak, eta badakigu zein den eskoletan dagoen arazoa, baina kirol ingurunera joaten garenean aldagela batzuk ikusten ditugu, mugikorrak, dutxak, entrenatzaileak 10, 12 edo 15 urteko neska-mutil horiek aldageletan bakarrik uzten ditu eta arazo horiei guztiei aurre egitea oso zaila da. Hausnarketa horretatik sortu zen Mondragon Unibertsitatean lan egin genuen gure metodologia eta gure asmoa da kirol zelaira eramatea.

Nola lan egiten duzue?
3 ekintza ildo ditugu. Lehenengoa sentsibilizazioa da, hau da, hitzaldi eta ekitaldi desberdinak antolatzen ditugu, enpresako kide diren pertsona horiek parte hartzen dutenak. Prestakuntza atal bat ere badugu, bata kirol ekitaldietara zuzendua eta bestea familiei zuzendua, eta gure online prestakuntza plataforma propioa dugu, non ikusten ari garen bizi dugun egoera pandemikoa dela eta, beste arazo batzuk sortzen ari direla, hala nola bizimodu sedentarioa, haurren gizentasuna... Eta beste gai garrantzitsu bat komunitatearena da, non entrenatzaileak etorri, entrenatu eta desagertzen ez diren, baizik eta eduki hori han geratzen den.

Hirugarren hanka esku-hartzea da. Hemen ikusi genuena da sentsibilizazioa eta prestakuntza sustatzen egon gaitezkeela, bikaina dena, baina egunerokoan biktimak izaten jarraituko dugu eta ikusi behar dugu biktima horiek nola zerbitzatu ditzakegun. Ikusi genuen kanal bat behar zela telefono zenbaki zehatz batekin, pertsona bat harremanetan jartzeko eta laguntza zerbitzua eskaintzeko. Psikologo eta bitartekari sare bat dugu taldean eta, kasuaren arabera, entitate batera edo bestera bidaliko dugu. Kanal hau iazko apirilean sortu zen eta orain arte 30 kasu kudeatu ditugu, eta horrek baieztatzen du kanal hori beharrezkoa zela.

Zein balio sustatzen ditu WATS-k?
Guretzat garrantzitsua den zerbait taldean ikastea da, lehia izan arren. Lehiaketak gure buruaren bertsiorik onena lortzera bultzatzen gaitu, baina lehia hori baloreen sustapenetik ulertu behar da, hala nola inklusioa, aniztasuna, talde jokoa... lehiaketatik ihes egin gabe. Bestalde, arazo horiei nola aurre egiten diegun dago, izan ere, askotan estadio batean egin ohi diren ekintza bortitzetan konponbidea zigorra da, debekua edo gurasoak zelaitik ateratzea... eta hori ez da irtenbide integratzaile bat. Aita eta ama horiek dira umea jolastera eramaten dutenak, taldeko kuota ordaintzen dutenak... beraz, gurasoak kentzeak ez du zentzu handirik. Konponbide integratzaileak defendatu behar ditugu, prestakuntzatik eta prebentziotik hasita.

Zer prestakuntza eskaintzen duzue?
Duela pare bat urte hasi ginen Kirol Berrikuntzako graduondokoarekin, dagoeneko kirol arloko ibilbidea duten pertsonei zuzenduta. Programa hau urrian hasten da hirugarren edizioarekin.

Bestalde, Berrikuntza eta Kirol Negozioen Kudeaketako masterra dago, gutxi gorabehera 22 eta 28 urte bitarteko graduatu berrien profiletarako.

Esan al daiteke indarkeria kirolean areagotuz joan dela?
Esan dezakeguna da kirolean indarkeria gutxiago egon zela; orain gehiago dago. Egia da orain indarkeria fisiko gutxiago egon daitekeela, baina badago ezjakintasuna tratu txarrak, indarkeria, sexu abusuak, umiliazioak eta jazarpenak bezalako gaietan. Hori da gehien hazi den zatia eta ezezagunena dena. Badirudi arazoa ez dela existitzen. Gai honetan dagoen azken ikerketak, Europa mailan, dio kirolarien % 75ek biolentzia mota bat jasan dutela beren karreran zehar, heren batek jazarpena izan duela eta hamarretik batek sexu abusu mota batzuk jasan dituela. Beraz, arazoa ezezagunak diren, handitzen ari diren eta kontrolatzen oso zailak diren berri horiei buruzkoa da.

Zergatik gertatzen da indarkeria kirolean?
Faktore asko daude. Alde batetik entrenatzailea dago; gai honetan trebatu gabeko pertsonak dira. Monitore batetik hasi eta gehiengo prestakuntza federatiboa duten pertsonetaraino, ukitzen ez diren gaiak dira. Baliteke 20 urtez entrenatzen aritu diren eta ezagutza tekniko asko dituzten entrenatzaileak egotea, baina kirol psikologiari edo gatazkak konpontzeari buruzko kontzeptu garbirik ez dutenak.

Gero, familia ere badago, haien papera oso argi ez dutenak. Ulertu behar dute kirola haurrek gozatzeko ingurunea dela, hortik bizitzera iritsiko den portzentajea arbuiagarria dela. Hori dela eta, ulertu behar dute seme-alabak jazarpen edo sexu abusu mota batzuk jasateko aukerak futboletik, saskibaloitik edo eskubaloitik bizitzera dutenak baino gehiago direla. Familiek hori ulertzen duten unean, entrenatzailearen aliatua izan behar dutela eta ez kontrakoa, mentalitatea aldatzen hasten dira.

Zer deritzozu homosexualitateari buruz kirolean?
Futbola, onerako eta txarrerako, kirolaren erregea da, hemen Estatuan eta zehazki Euskal Herrian boteretsuena den kirola, eta gai tabua izaten jarraitzen du, baina hori sustatzen duten eragile nagusiak klub profesionalak dira. Gaia ez da tratatu behar den normaltasunarekin tratatzen. Badira beste kirol batzuk non hori gertatzen ez den eta LGTB komunitateko erreferentziazko nazioarteko eta nazioarteko kirolariak daude. Ahalik eta gehien zabaltzen saiatu garen arazo bat da eta espero dugu pixkanaka normaltzea. Prestakuntzan lan egiten dugun gaia da. Kiroleko indarkeria 6 indarkeria bloke handitan banatzen dugu eta horietako bat LGTB indarkeria da. Indarkeria bat gehiago bezala tratatu behar da, horri buruz sentsibilizatu, sozializatu eta gure telefonoa bezalako kanalak sortu jendeak aurre egin dezan.

Nola defendatuko zenuke ekintzailetza?
Profesionalki zure zaletasun bat garatzeko modu bat da, gurean kirol arloa izan zena. Bistan denez, ez da arrosaz beteriko bidea, konplexua da eta taldearen gaia ere badago, guretzat funtsezko elementua dena. Oraintxe bizi izan dugun egoerak izan daitezke, enpresa txiki asko ixtea eragin dutenak, eta egokitzen jakin behar duzu. Horregatik ikusten dugu antzekotasun asko daudela ekintzailetzaren eta kirolaren artean. Taldea ezinbestekoa den arloa da, lidergoa ere bai, eta jakin behar duzu nola egokitzen egoeretara eta gauzak zailtzen direnean berritzen. Kirolean gertatzen den moduan, taldean arazoak kudeatzen jakin behar duzu... Kirolak eta enpresak antzekotasun ugari dituzte.

Nola bultzatuko zenuke gizartea kirola praktikatzera?
Kirola oinarrizko eta beharrezkoa den zerbait da. Zorionez pandemian zehar hiritarrei dinamika edo lineako ariketak eskaini dizkieten udalak egon dira, baina hori ez da orain amaitzen. Aurrera jarraitu behar dugu eta herritarrak ahalik eta aktiboen izaten jarrai dezaten eta batez ere garatzen ari diren haurrak aktibo izaten jarrai dezaten. Hainbat denbora igarotzeak kirol praktika hori egin gabe eta adineko kideekin harremanetan egon gabe ondorio larriak izan ditzake. Garrantzitsua da hori sustatzea, baita etxean, familian ere, eta gure aldetik saiatzen gara familiei argi eta aholku pixka bat ematen.

www.wats.team