Juan Llorentek 2019an jarri zuen martxan Gomutak, buruko gaixotasunak dituzten pertsonei zuzendutako plataforma digitala. Haren helburua da, hainbat jardueraren bidez, pertsona horien bizi-kalitatea hobetzea. Hala ere, apurka-apurka, Gomutak talde berrietara ireki da, Juanek elkarrizketa honetan kontatu digunez. 

Zer da Gomutak? 
Gomutak plataforma digital bat da, non gizarteentitateei, buruko osasunari buruzko albisteei edo buruko osasuneko banako profesionalei buruzko informazioa aurki daitekeen. 

Zeintzuk dira helburuak? 
Webgunean leloa duguna eta beti esaten saiatzen garena da jendearen bizi-kalitatea hobetzen saiatzen garela. Horretarako beti erabiltzen ditugu teknologia berriak, horixe da gure lanaren oinarria. Era berean, zenbait kolektibok jasaten duten eten digitala apurtu nahi dugu, hala nola buruko nahasteak edo gizarte-bazterkeria duten pertsonek, haien bizi-kalitatea, ikaskuntza eta berdinen arteko komunikazioa hobetuta. 

Nola otu zitzaizun ideia? 
Gizarte Hezkuntza ikasten dut eta oso arazo handia ikusi nuen talde desberdinetako jendearengan, hala nola buruko arazoak edo gizarte-bazterketa jasaten dutenengan, batetik, teknologia berriak maneiatzen ez zituztenak eta, bestetik, eguneroko bizitzan komunikatzeko arazoak zituztenak. Oso bizitza laburra zuten. Bere bizitza zen bere etxearen ondoan zegoen elkartera joatea, eguna bertan igarotzea, bertan zegoen jendearekin egotea, bere etxera itzultzea eta jada ez zuten ezer gehiago egiten. Orduan, bururatu zitzaidan teknologia berriak erabiliz elkarte desberdinetako jendearekin harremanetan jar zitezkeela, oso antzekoak edo patologia berdinak zituztenekin, eta komunikatu zitezkeela. 

Nori zuzenduta dago? 
Hasieran buruko arazoak dituzten pertsonei zuzenduta dago, baina oso esperientzia ona izan genuen eta gero saiatu genuena proiektu hau talde ezberdinei irekitzea izan zen. Oraintxe bertan Bizkaiko Askabide Prostituzioaren Elkartearekin lan egiten saiatzen ari gara, proiektua egokitzeko, udalekin, adinekoekin... hau da, estali dezakegun zenbait behar dituen edozein talde. 

Zer jarduera mota egiten duzue? 
Alde batetik, zati publikoa dugu, profesional batekin kontaktuan jar dezakeguna, berriak... eta gero udalekin eta elkarteekin harremanetan jartzen garen zatia dago, eta foro pribatua eskaintzen diegu, erabiltzaileak komunikatu ahal izateko. Pertsona hauek arazoak dituzte teknologia berriekin, komunikatzeko plataforma eskaintzen diegu, klase presentzialak egiten ditugu, eta bertan plataforma erabiltzeaz gain, beste gauza batzuk ematen dizkiegu, hala nola ahalduntzea, norberaren ezagutza, sare sozialen erabilera... ireki nahian gabiltza, baina orain arte batez ere eskizofrenia duten pertsonekin eta gizarte-bazterketa arriskuan daudenekin lan egin dugu. 

Zeintzuk dira gehien topatzen dituzuen buruko arazoak? 
Batez ere, 15 eta 25 urte bitartekoak, egunero etortzen zaizkigu, Covid arazoa dela eta depresio eta antsietate arazoekin. Psikologo edo psikiatrarengana joaten denaren profila aldatzen ari da. Lehen adin ertaineko pertsona bat zen eta orain gazte bihurtzen ari da. Eta egunero buruko arazoak dituztenak gehiago dira, epe luzerakoak direnak, hala nola Alzheimerra edo dementzia bezalako narriadura kognitiboak, azkenean egunero jendea gehiago bizi baita. 

Uste al duzu pandemiak arazo mota horiek areagotu dituela? 
Bai. Jendeak errutinekin funtzionatzen du. Beraz, bere ohituretatik ateratzen duzunean, haien bizitza oso konplikatua bihurtzen da. Gazteak depresio eta antsietate aldera joan dira kasu askotan, eta aurreko patologiak zituzten pertsonek, hala nola Alzheimerra, dementzia edo eskizofrenia, arazoa dute ezin dutelako bizitza normala eraman, ezin dute beren elkartera joan... Orduan, zituzten arazo guztiei errutina hautsi behar izatea gehitu zaie, bere bizitza normala egin ezinik. 

Ba al dago estigma sozialik buruko arazoak dituzten pertsonekiko? 
Bai, baina pertsona mota horienganako estigma hobetzen doala ere esaten dizut. Egunero gutxiago dela uste dut, hobeto ikusten direla eta modu naturalagoan, 'Campeones' bezalako filmengatik, on handia egiten diete eta. Baina errealitate bat da estigma asko dagoela eta, esate baterako, eskizofrenia duten pertsonekin lan egingo dudala diodanean, esan dezakete "erotuta daudela", "sastakatu egingo zaituzte" edo "kontuz ibili", eta jendeak buruko osasun arazoak ditu, ez dute gehiago. Ez zaituzte zaurituko edo minik egingo.

Zer aurreiritzi kendu beharko genituzke buruko arazoak dituzten pertsonei buruz? 
Denak. Minbizia dudala esaten badizut, ez duzu nirekin aurreiritzirik izango, minbizia oso normalizatuta dagoen gaixotasuna delako. Beraz, eskizofrenia, Alzheimerra edo depresioa dudala esaten badizut, ez nazazu beste modu batez tratatu. Tratatu nazazu berdin eta edonorekin egingo zenukeen moduan. Jende normala da eta ez zenuke ezer izan behar haien aurka. Deitu izenaren arabera eta ez jaramonik egin buruko osasun arazo horri. 

Nola ikusten duzu etorkizuna gai honetan? 
Gizakiok zenbat eta denbora gehiago bizi, adin horrekin lotutako gaixotasun asko dago eta biderkatzen jarraituko da, eta Alzheimerrerako sendabiderik ez badago, arazo bat izango da. Oro har, uste dut estigma gutxitzen ari dela eta denborarekin gutxiago izango dela, gehiago ezagutzen direlako eta normalizazio gehiago dagoelako. Baina buruko osasun arazoak pertsonen iraupenarekin lotuta daude, eta sendabiderik ez aurkitzeak arazo ugari sortuko ditu etorkizunean. Adibidez, Alzheimerra duen pertsona bat oso gastu handia da sendagaien, zaintzaileen, eguneko zentroaren aldetik, familia horrek bere bizitza asko murrizten duela ikusita. Beraz, etorkizunera begira, osasunean egiten den gastu handiagoa egin beharko da. 

Zer da onena eta txarrena enpresa bat sortzean? 
Txarra, burokrazia. Izapide asko eskatzen dizkizute, fakturak, aholkulariaren gaia, dena, eta gainera, diru-laguntzekin hasi garenoi, izapide asko eskatzen digute, dena justifikatzeko. Beraz, okerrena burokrazia eta nik nuen ezjakintasuna dira. Ez dut EAZ ikasi eta ez nuen ideiarik autonomoa izateaz, aholkularitzaren funtzionamenduaz...
Eta onena, gauzak nahi duzun moduan gida ditzakezula. Lan normal batean baino gehiago lan egiten duzula uste dut, baina azkenean zure ordutegia duzu, gauzak nahi bezala gida ditzakezu... askeagoa zara. 

Zer aholku emango zenieke ekintzaile berriei? 
Oso tipikoa irudituko zaizu, baina egia esan, gustuko duzun zerbait egin. Zerbait ikastera zoazenean bezala, gustatzen zaizun zerbait egitea gomendatzen dizut, ez dizut gomendatzen zerbait diruagatik ikastea edo zure familiak edo lagunek hura ikasteko esaten dizutelako. Ekin nahi baduzu, berdin. Diru asko ematen duen nitxo oso ona delako egin nahi baduzu, aurrera, aberastu edo nahi duzuna egin, erabat legezkoa iruditzen zait. Baina ordu asko eskainiko dizkiozu, zure bizitzako zati bat izango da, egun askotan ohera joango zara zer egin behar duzun pentsatzen... Egin ezazu zure gustuko zaizun zerbait eta aurrera egin ezazu. Gustatzen ez bazaizu, nahiz eta diru asko irabazi, uste dut ez duela merezi izango eta erreko zarela. Zerbait hutsetik sortzeko ordu asko eman beharko dituzu eta gauzak oso ondo joan diren bezala, oso momentu txarrak egon dira, Covid dela eta, beste guztiak bezala, gelditu behar izan dugulako, baina asko gustatzen zait eta aurrera jarraituko dut. 

Etorkizuneko zein proiektu dituzu? 
Oraintxe bertan, saiatu hau handitzen jarraitzen. Uste dut plataforma oso ona aurkitu dugula, nitxo oso ona, irekitzen jarraitu, harremanetan jarri udalekin... Jendea Covid-en ondoren konturatu da teknologia berriak etorkizuna direla, egokitu edo hil egitea dela. Beraz, oraingoz, jarraitu eskalatzen, jarraitu jende berria proiektuan sartzen, funtzionalitate berriak, hobetu web-a, hazten sare sozialetan... Anbiziotsuak izan baina buruarekin, eta ez sartu gauza berrietan. Saiatu horretan zentratzen, hobetzen eta etorkizunean ikusiko dugu.